Aktinik keratoz dünyamızı çevreleyen ozon tabakasının delinmesi ve bu deliğin zamanla büyümesine bağlı olarak son 30-40 yılda görülme sıklığı artan deri hastalıklarındandır. Ozon tabakasının incelmesi sonucu güneş ışınlarının zararlı bölümleri yeterince filtre edilemediği için yeryüzüne daha fazla ulaşmakta ve daha kısa zamanda zarar verebilmektedir.
Aktinik Keratoz Nedir?
Derinin güneşe maruz kalan bölgelerinde ortaya çıkan, zaman içinde yavaşça gelişen ve büyüyen bir tür deri hasarlanmasıdır. Genellikle kaşıntı ya da benzeri rahatsızlıklar oluşturmaz. Diğer yandan deri seviyesindeki basit bir renk değişikliği ile başlayıp uzun süre aynı şekilde kalabilmesi hastalığın önemsenmemesine ve tedavide gecikmelere yol açabilir.
Dermatolojide ‘prekanseröz’ diye ifade edilen ve tedavi edilmediğinde deri kanserlerine dönüşebilen cilt problemlerinin en sık rastlananıdır. Diğer bir adı da Solar Keratozdur.
Aktinik Keratoz Neden Gelişir?
Uzun süreli güneşe maruz kalınması sonucunda ultraviyole ışınlarının cilde verdiği zararla deri hücrelerinin hasarlanması neticesinde gelişir.
Aktinik Keratoz Bulaşıcı mıdır?
Hastalığın oluşumunda mikrobik bir neden söz konusu olmadığından bulaşıcı değildir. Ancak hastalık belirtileri güneş gören deri bölgelerinde genellikle birden çok bölgede kendini gösterdiğinden böyle yanlış bir kanıya sebep olabilir.
Aktinik Keratoz Kimlerde Görülür?
Genellikle güneş ışınlarını çok alan ülkelerde, açık tenli insanlarda ortaya çıkar. Bu yüzden ülkemizde de sık görülür. Hastaların çoğu orta yaş ve üzerindeki kişilerdir. Diğer yandan erken yaştan itibaren ultraviyole etkisinde kalanlarda 30 yaşının altında da görülebilir. Özellikle çiftçiler, balıkçılar, gemiciler, yüksek bölgelerde yaşayanlar risk grubundadır. Erkeklerde kadınlara oranla daha fazla görülmesi çalışma şartlarına bağlanabilir.
Aktinik Keratoz Belirtileri Nelerdir?
Hastalık güneş ışınlarına bağlı oluştuğu için en sık şu bölgelerde görülür;
- Alın
- Şakaklar
- Saçsız baş (Erkeklerde)
- Burun
- Kulaklar
- El sırtları
- Kollar
- Bacaklar (Kadınlarda daha sık)
Bazı hastalarda başlangıçta çok hafif kılcal damar oluşumları kendini gösterir. Hastaların çoğu 40 yaş üzerindedir. Derinin genel görüntüsü güneşe bağlı bozulmayı ifade edecek şekilde sarımsıdır. Zamanla genellikle birden çok cilt bölgesinde tipik belirtiler gelişmeye başlar. Önce çil benzeri lekeler oluşur. Üzeri zamanla pürtüklenir. Ellendiğinde sert zımpara hissi verir.
Tipik olgunlaşmış aktinik keratoz belirtilerinde renkler;
- Pembe
- Kırmızı
- Gri
- Kahverengi
- Bej
- Deri rengi olabilir.
Sınırları düzensiz ve keskindir. Üzeri ele sertçe gelen(keratozik) deri seviyesinde ya da deriden kabarık plaklar tarzındadır. Üzerindeki sert tabaka kabuk kepek karışımı yapıdadır. Kaldırılınca kanamaya neden olur. Hastalık belirtileri özellikle erken dönemde bir çok başka deri hastalıkları ile karıştırılabilir.
Aktinik Keratoz Tehlikeli midir?
Aktinik Keratoz lezyonları erken dönemde tedavi edilmezse sinsi bir şekilde büyümeye ve derinleşmeye devam eder. Deri kanserlerine (sıklıkla skuamöz hücreli karsinomaya) dönüşerek tedavisi daha zor ve uzun olacak süreçlerin oluşumuna yol açabilir.
Yukarıda özellikleri anlatılan tipik aktinik keratoz plaklarının kalınlaşması ve üzerlerinde ülserlerin oluşması kanserleşmenin habercisidir. Bağışıklığı yetersiz olan kişilerde kanserleşme ihtimali daha fazla, dönüşüm süresi daha kısadır.
Deri kanserlerine dönüşme ihtimali olan cilt hastalıklarının en sık görüleni aktinik keratozun erken tanı ve tedavisi hem çok önemlidir hem daha kolaydır.
Aktinik Keratozdan Nasıl Korunulur?
Hastalığı önlemenin en önemli yolu güneşten korunmadır. Bununla birlikte güneşin yapacağı zararı arttıran aşağıdaki hazırlayıcı hususlara da dikkat edilmelidir;
- Yüksek koruma faktörlü güneş kremleri gün içinde en az 3 kez sürülmeli
- Güneşin dik geldiği öğle saatlerinde uzun süre dışarıda durulmamalı
- Güneşte kalmaları zorunlu olan zamanlarda da uygun şapka kullanılmalı
- Sigara içilmemeli, pasif içici olunmamalı
- Sağlıklı beslenmeye dikkat edilmeli
- Sağlıksız kozmetik ürünler kullanılmamalıdır.
Aktinik Keratoz Tedavisi Nasıldır?
Bazı hastalarda erken tanı konulduğunda sadece güneşten korunmayla bile belirtiler gerileyebilir. Ancak lezyonları inatçı olan ve olumsuz yönde ilerleyen hastalarda vakit geçirmeden tedavi yapılmalıdır. Aktinik keratozdaki tedavi seçenekleri aşağıda belirtilmiştir;
Kriyoterapi
Doğru elde uygulandığında en etkili ve hızlı tedavi yöntemidir. -196 °C sıvı azot ile hasarlı deri bölgesinin dondurularak tedavi edilmesidir. Belirtiler çok ilerlemeden tanı konulduğunda tek bir seansta tedavi yapılabilir. Belirtiler ilerlemişse birden çok seans gerekir. Doğru uygulandığında kozmetik sonuç da mükemmeldir. Kriyoterapinin uygulanamayacağı tek bölge belirtilerin göze çok bitişik olduğu hastalardır.
Küretaj
Hasta bölgenin kazıma ile temizlenmesidir.
Elektroşirürji
Kriyoterapinin yapılamadığı durumlarda düşünülebilir.
Dermabrazyon
Derinin soyulması ile yapılan tedavidir.
Lazer
Ablatif lazer uygulamaları doğru uygulandığında iyi kozmetik sonuçlar verebilir.
Dıştan Uygulanan Soyucu Kremler
Genellikle hastalık belirtilerinin yaygın, çok sayıda olduğu hastalarda ve kriyoterapi imkanı yoksa uygulanması düşünülebilir. Bazen bir bezen birden çok krem bir arada kullanılır. Doğru uygulanmadığında çok tahriş edici olabilirler. Dikkatli ve düzenli takip ile uygulanmalıdırlar.
Cerrahi Tedavi
Normal şartlarda kesinlikle düşünülmemelidir. Başta kriyoterapi olmak üzere konservatif tedavi yöntemlerinin başarı ile uygulanabileceği hiçbir hastada uyglanmamalıdır. Ancak göze çok yakın ilerlemiş aktinik keratoz belirtisi olan hastalarda diğer tedaviler uygulanamayacağı için düşünülebilir.
Aktinik keratoz günümüzde görülme sıklığı artan hastalıklardandır. Bununla birlikte hastalık hakkında yeterli toplumsal bilinç oluştuğu kanaatinde değilim. Sağlık ile ilgili problemlerde koruyucu ve önleyici hekimlik tedbirleri hastalıklar ortaya çıktıktan sonraki tedavi edici hekimlikten daha önceliklidir. Burada da risk grubunu oluşturan açık ten renkli insanların kendilerine uygun şapkalarla ve hekimlerin tavsiye ettiği güneş koruyucu kremlerle güneşin zararlı ışınlarından ciltlerini korumaları aktinik keratoz oluşumunu olabildiğince engelleyecek ya da kansere dönüşümünü geciktirecektir.
