Kılların yerleştiği deri cebinin iltihaplanması olan ‘kıl kökü iltihabı’ özellikle gençlerde ve erişkinlerde sık görülen bir deri hastalığıdır. Bazı tipleri bulaşıcı olabilir. Deri görüntüsünü bozarak hasta psikolojisini olumsuz etkiler. Cinsel yaşamı da etkileyebilir. Ağrı ve hassasiyet oluşabilir. Kıl kökü iltihabı hastaya uygun bir yaklaşımla dermatoloji uzmanlarının kolaylıkla tedavi edebileceği deri hastalıklarından biridir.
Kıl Kökü İltihabı (Folikülit) Nedir?
Kıl kökü iltihabı kıl köklerinin mikroplarla iltihaplanması sonucu oluşan enfeksiyon hastalığıdır.
Etkilenen bölge kılın yerleştiği deri cebi olan ‘folikül’ olduğu için kıl kökü iltihabının diğer adı ‘folikülit’tir.
İnsan vücudunda el içi, ayak tabanı hariç her yerde kıl olabildiği için bütün vücut bölgelerinde kıl kökü iltihabı oluşabilir. Ancak en çok yüz, kollar, bacaklar, sırt ve genital bölgede görülür.
Kıl kökü iltihaplanmasına en sık ‘staphylococcus aureus’ başta olmak üzere bakteriler sebep olur. Ancak mantarlar, virüsler ve parazitler de folikülit oluşturabilir.
Kıl Kökü İltihabı Belirtileri Nelerdir?
Kıl köklerinde iltihaplanma olduğunda hastalarda aşağıdaki belirtiler oluşabilir;
- Kıl köklerinde kaşıntı, hassasiyet ya da ağrı
- Kıl köklerinin etrafında küçük ve kırmızı şişlikler
- Beyaz, sarı ya da bej renkli iltihaplı kabarıklıklar
- Patlayan ve sızıntı yapan kabarcıklar
- Zamanla kabarcıkların kabuklanması
- Kabukların kuruması ve sönümlenmesi
Kıl kökü iltihabı belirtileri bazen hafif, sınırlı bölgede ve kısa süreli olurken bazen şiddetli, uzun süreli ve geniş yüzeyli olabilir. Tedavinin devamlılığı sayesinde iltihapların iyileşmesi mümkün olabilir.
Kıl Kökü İltihabı Neden Olur?
Eğer gerekli önlemler alınmazsa kıl kökü iltihabı herkeste görülebilen bir sağlık sorunudur. İltihaplanmaya neden olabilen risk faktörleri şunlardır;
- Hijyenik olmayan tıraş malzemeleri
- Hijyenik olmayan ağda uygulamaları
- Hijyenik olmayan lazer uygulamaları
- Tıraş bıçağının kıl yönüne ters uygulanması
- Hijyenik olmayan ortak havuz kullanımları
- Aşırı ilaçlanmış havuzlarda yüzmek
- Beden temizliğine yeterince dikkat etmemek
- Dar ve sentetik giysiler
- Lastik eldiven ve çizme gibi hava aldırmayan giysiler
- Yanlış cilt bakım ürünleri
- Sürekli peruk takmak
- Saç köklerine zarar verebilen saç boyama, saç yağlama ya da şekillendirme yöntemleri ile saç köklerinin zarar görmesi
- Uzun süreli antibiyotik kullanımı
- Uzun süreli kortikosteroid kullanımı
- Bazı kemoterapi ilaçları
- Aşırı terlemeye sebep olan hastalıklar
- Dermatit gibi deri hastalıkları
- Diyabet
- Obezite
- Hareketsizlik
- Yatalak hastaların belli vücut bölgelerinin basınca maruz kalarak havasız kalması
Folikülit Çeşitleri Nelerdir?
Kıl kökü iltihabı etkene bağlı olarak farklı türlere ayrılır. Sebeplere göre görünüm ve semptomlar farklı olabilir. Folikülitin türüne göre iltihaplanma vücudun farklı bölgelerine yerleşebilir.
En sık görülen kıl kökü iltihabı çeşitleri aşağıda belirtilmiştir;
Staphylococcus Aureus Foliküliti: Kıl köklerinin ‘staphylococcus aureus’ bakterisi ile enfekte olması sonucu oluşur. İçi irin dolu ve küçük kırmızı şişlikler tarzındadır. Bazen kaşıntı olabilir.
Sıcak Küvet/Jakuzi Foliküliti (Pseudomonas Aeruginosa): Hijyene dikkat edilmeyen jakuzilerde, havuz, kaplıca veya su kaydıraklarında bulunan ‘pseudomonas’ bakterisinden kaynaklanır. Bulaştan 1-2 gün sonra yuvarlak ve kaşıntılı şişlikler halinde karşımıza çıkar.
Malassezia Foliküliti: Deri florasında bulunan maya mantarlarının kıl köklerinde oluşturduğu iltihaptır. Sivilce gibi irin dolu ve kaşıntılı şişlikler şeklindedir. Terlemeyle daha da artar.
Sakal İltihabı (Pseudofolliculitis Barbae): Tıraş sivilceleri olarak da bilinir. İç içe geçmiş veya ters dönen kıllar sebebiyle oluşur. Kıvırcık saçlı kişilerde ve tıraş edilen bölgelerde yaygın görülür.
Gram Negatif Foliküliti: Ağız ve burun çevresinde oluşan irinli şişliklerdir. Uzun süreli antibiyotik kullanımları gram negatif bakterilerin direnç oluşturmasına ve yüzde kıl kökü iltihabı oluşturmasına neden olabilir.
Çıban ve Karbonküller: Kıl köklerinin ‘stafilokok’ bakterisi ile alt deriyi içine alacak şekilde derin biçimde enfekte olmasına çıban (fronkül) denir. Kırmızı, ağrılı ve fındık benzeri şişliklerdir. Birden fazla çıbanın kümeleşerek oluşturduğu derin iltihaplanmaya ise karbonkül (şirpençe) adı verilir.
Eozinofilik Folikülit: Bağışıklığı zayıflamış ya da ilaçlarla baskılanmış kişilerde görülür. Bulaşıcı değildir. Sıklıkla yüz, alın, boyun, omuz ve üst kollarda görülür. Kıl köklerinde tekrarlayan kaşıntılı şişlikler tarzındadır.
Kıl Kökü İltihabı Nasıl Önlenir?
Kıl kökü iltihapları önlenebilir cilt problemlerindendir. Bunun için aşağıdakilere dikkat edilmelidir;
- Hava alan bol giysiler giymek
- Doğal malzemeli kıyafetler tercih etmek
- Cildi temiz ve kuru tutmak
- Tıraştan ve cildi tahriş edebilecek kimyasallardan kaçınmak
- Gözenekleri tıkamayan kaliteli kozmetik ürünler kullanmak
- Kişisel eşyaları paylaşmamak
- Aşırı kilo almaktan sakınmak
- Sağlıklı ve yeterli beslenmek
- Havası temiz ortamlarda bulunmak
Kıl Kökü İltihabı Kendiliğinden Geçer mi?
Hafif ve lokal bakteriyel kıl kökü iltihabı kendiliğinden veya evde bakım uygulamalarıyla iyileşebilir. Ancak derin folikülitler ve dirençli mikroorganizmaların oluşturduğu folikülitlerde tıbbi tedaviye ihtiyaç vardır.
Kıl Kökü İltihabı Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Kıl kökü iltihabı tedavi edilmezse enfeksiyon derinleşerek çıban (fronkül) ve bunların birleşmesiyle şirpençe (karbonkül) oluşabilir. Derin yerleşimli lezyonlar doğru tedavi edilmezse daha derin ve geniş yaralara, kalıcı renk ve şekil bozukluğuna sebep olabilir.
Kıl Kökü İltihabının Tedavisi Nasıldır?
Kıl kökü iltihabında tedavi sebep olan mikroorganizma türüne göre belirlenir. Hastalığın oluşmasına sebep olan tetikleyiciler devam ederse folikülitler tekrar edebilir. Bu yüzden bir yandan medikal tedavi uygulanırken diğer yandan hasta kendisine verilen tavsiyelere uyumalıdır.
Medikal Tedavi
- Bakterilerin sebep olduğu kıl kökü iltihabı için antibiyotikli krem, losyon ve haplar reçete edilir
- Mantarların sebep olduğu kıl kökü iltihabının tedavisinde antifungal krem, şampuan ve haplar reçete edilir
- Bazı özel durumlarda nadiren steroidli kremler uygulanabilir
- Derin çıban veya şirpençe (karbonkül) vakalarında irini boşaltan küçük ameliyatlar gerekebilir.
Hastalara Tavsiyeler
- El ve beden temizliğine dikkat edilmeli
- Dar ve sıkan giysiler giyilmemeli
- Bol ve pamuklu giysiler tercih edilmeli
- Kişisel eşyalar paylaşılmamalı
- Hazır ve katkılı gıdalar tüketilmemeli
- Doğal gıdalar ile beslenilmeli
- Sigara ve alkol gibi olumsuz alışkanlıklar varsa bırakılmalı
- Havasız, rutubetli ve tozlu ortamlarda mecbur olmadıkça uzun süre kalınmamalı
- Uzun süre antibiyotik kullanımından mümkün olduğunca kaçınılmalı
- Rastgele ve kalitesiz kozmetik ürün kullanılmamalı
- Cildi kimyasal tahrişlerden olabildiğince korumalı
- Tek kullanımlık tıraş bıçağı tercih edilmeli
- Enfekte bölgenin ılık ve nemli bir bezle temizlenmesi ve her seferinde yeni bir bez kullanılması iyileşmeyi hızlandırır.
- Bazı hastalarda suyla seyreltilmiş sirke ve tuz uygulaması semptomları yatıştırabilir.
Kıl Kökü İltihabı Evde Tedavi Edilebilir mi?
Hafif kıl kökü iltihapları evde tedavi edilebilir. Bunun için kişisel bakım ve hijyen kurallarına dikkat etmek başta gelen gerekliliktir. Bu hastalar aşağıdakileri uygulayabilir;
- Enfekte bölgeyi antibakteriyel sabun ve losyon ile temizlemek
- Havlu, saç fırçası ve çamaşırları ortak kullanmamak
- Tıraş ve her türlü tahriş edici uygulamadan kaçınmak
- Cerahatin boşalmasına ve belirtilerin hafiflemesine yardımcı olmak amacıyla nemli ve ılık bez uygulamak
Genital Bölgede Kıl Kökü İltihabı Nasıl Geçer?
Genital bölgede kıl kökü iltihabı kendiliğinden gerileyebilir ancak bu bölgenin sahip olduğu bazı özellikler sebebiyle tekrarlayabilir.
Genital bölge mikroplardan zengindir. Bu bölge daha kapalı bir bölge olduğundan bazı bakterilerin taşıyıcılığı artar. Özellikle aşırı kilo, ıslaklık, sürtünme, dar çamaşır ve giysi kullanımı, uzun süreli oturma gibi sebeplerle kıl kökü iltihapları daha sık görülür. Diğer yandan tıraş bıçakları ve ağda da kıl kökü iltihabı gelişimini kolaylaştırır.
Genital bölgede kıl kökü iltihabı olan hastalara aşağıdakiler tavsiye edilebilir;
- Antiseptik sabun kullanılabilir
- Hijyenik ağda uygulanmalıdır
- Tek kullanımlık tıraş bıçağı tercih edilmelidir
- Dar, sentetik ve hava aldırmayan iç çamaşırı giyilmemeli, pamuklu iç çamaşırı tercih edilmelidir.
- Ortak havuz, hamam vb. kullanımından kaçınılmalıdır.
- Kilolu hastalar zayıflamalıdır
Kıl kökü iltihabına sebep olan etkene göre hekim tarafından harici kremler ve ağız yoluyla haplar reçete edilebilir.
Koltuk Altı Kıl Kökü İltihabı Nasıl Geçer?
Çok kullanıldığı, havasız kalabildiği ve terlemeye maruz kaldığı için koltuk altı bölgesi folikülitleri sık görülen kıl kökü iltihaplarındandır. Bu durumda aşağıdakiler uygulanabilir;
- Koltuk altında hijyen çok önemlidir. Bu yüzden antiseptik sabunlar kullanılabilir.
- Çok terleyen hastalarda kurutucu pudralar tercih edilebilir.
- Kıl kökü iltihabına neden olan etkene göre antibakteriyel, antifungal kremler ve haplar reçete edilebilir.
- Kıl kökü iltihabı sık tekrarlayan hastalar tek kullanımlık tıraş bıçağı seçmeli veya her kullanımda alkolle dezenfekte etmelidir.
- Ağda kullanımına çok dikkat edilmelidir.
- Kilolu hastalarda zayıflamak sürtünmeyi ve terlemeyi azaltarak fayda sağlayacaktır.
Toparlamak gerekirse, kıl kökü iltihabı sık ve yaygın görülen deri hastalıklarından biridir. Bazı tipleri bulaşıcı olabilir. Bu yüzden aile ve toplum sağlığı açısından da önemlidir. Kıl kökü iltihapları cilt görünümünü bozarak hasta psikolojisini ve cinsel sağlığını da olumsuz etkileyebilir. İhmal edilip ilerlerse derinleşebilir ve kalıcı izler bırakabilir. Ancak kıl kökü iltihapları genel hijyen kurallarına dikkat ederek, sağlıklı beslenerek, doğal malzemelerle üretilmiş giysiler tercih ederek ve hastaya göre doğru ilaçlar uygulanarak tedavi edilebilen deri hastalıklarındandır.
