Modernleşme, endüstri ve sanayinin gelişmesi, bilim ve teknolojideki gelişmeler bir yandan yaşantımıza bazı kolaylıklar getirirken diğer yandan yeni problemlerin oluşumuna da yol açmıştır. Bu problemlerden bir tanesi de dermatoloji hekiminin sıkça karşılaştığı Kontakt Dermatit’tir. Bütün dünyayı etkisi altına alan Koronavirüs Pandemisi sebebiyle sabun ile çok sık el yıkama, kolonya ve dezenfektan kullanımı Kontakt Dermatit hastalığının gündemdeki önemini arttırmıştır.
Kontakt Dermatit (Temas Egzaması) Nedir?
Dış etkenlerin deriye temasıyla oluşan bir deri iltihabıdır. Genellikle kaşıntı, kızarıklık, kepeklenme, kabuklanma, içi su dolu kabarcıklarla karşımıza çıkar. En sık görülen iki türü vardır; sebep olan maddenin deriyi tahriş etmesiyle oluşan İrritan Dermatit ve alerjen maddeye vücudun verdiği bağışıklık cevabıyla oluşan Alerjik Kontakt Dermatit.
Diğer daha nadir görülen tipleri ise Fototoksik-Fotoalerjik Kontakt Dermatit, Erken Tip Kontakt Reaksiyonlar ve Travmatik (fiziksel, mekanik, ısı, iyonize radyasyon) Kontakt Dermatit’tir.
Kontakt Dermatit Toplumda Hangi Sıklıkla Görülür?
Endüstrileşmiş ülkelerde en sık görülen deri hastalıklarındandır. Tüm dünyadaki deri hastalıklarının %4-12’sini oluşturur. Kontakt dermatit sıklığı endüstrileşmeye göre ülkeden ülkeye değişir. Mesleki deri hastalıklarının yarıdan fazlasını oluştur.
Kontakt Dermatit Hangi Mesleklerde Daha Sık Görülür?
Kontakt Dermatit herkeste görülebilen bir deri hastalığı olmakla beraber belli mesleklerde daha fazla rastlanır. Bunlar;
- Sanayi, inşaat, mobilya, temizlik işçileri
- Cerrahlar ve ameliyathane çalışanları
- Lastikle ilgili çalışanlar
- Tarımsal ilaçlama yapanlar
- Çeşitli boya işlerinde çalışanlar
- Yapıştırıcılarla çalışanlar
- Ev hanımları
- Kuaförlerdir.
Hangi Yaş, Cins ve Mevsimde Görülür?
Hastalık çocuk ve yaşlılarda nispeten azdır. İş hayatının daha yoğun olduğu erişkin döneminde artış gösterir. Özel birkaç tip dışında cinsiyet ve mevsimlerle ilgisi yoktur. Ancak terlemenin hazırlayıcı etkisiyle yaz aylarında, sık giysi ve cilt kuruluğu sebebiyle kış aylarında artabilir.
Kontakt Dermatit Nasıl Oluşur?
Kontakt Dermatit’in bütün tiplerinde temel sebep sorumlu maddenin deriyle temasıdır. Bu yüzden Temas Egzaması da denir. Türlerine göre oluşumun süreci aşağıdaki gibidir;
İrritan Dermatit (Tahriş Egzaması): Tahriş edici bir maddenin direkt deriyi hasarlandırması sonucu oluşur. Belirtiler sadece tahriş edici maddenin değdiği bölgededir.
Alerjik Kontakt Dermatit: Derinin Alerjenle -alerjik reaksiyon başlatabilen madde ile- aşırı duyarlılık reaksiyonu geliştirmesiyle Alerijik Kontakt Dermatit oluşur. Alerjik Kontakt Dermatit alerjenin tekrarlayan temaslarıyla vücudun diğer bölgelerine de yayılma eğilimi gösterir.
Vücudun Hangi Bölgelerine Daha Çok Yerleşir?
En çok yüz, boyun, dış genital bölge ve el sırtına yerleşir. Kulak arkası, koltuk altı, kasıklar, meme altları, ön kol, alt bacak diğer hassas bölgelerdir. En az hassas yerler el içi ve tabanlardır.
Kontakt Dermatit Sebepleri Nelerdir?
Sayıları zamanla artan ve belki binlerce sebep mevcut olmakla beraber önde gelenler şunlardır;
- Katı ve sıvı temizlik malzemeleri
- Sabunlar ve şampuanlar
- Kozmetik ürünleri
- Takılar
- Aksesuarlar
- Lastik sanayi kimyasalları
- Tarım sektörü kimyasalları
- İmalat sanayindeki yağlar ve çözücüler
- Gıda katkı maddeleri
- Mutfak malzemeleri
- Bitki boyaları
- Yabani otlar ve bitkiler
- Sentetik boyalar
- İnşaat malzemeleri
- Ultraviyole radyasyonu
- X ışını
- Lazer ışınları
- Alkali, asit solüsyonları
- Göz yaşartıcı gazlar
Kontakt Dermatit Belirtileri Nelerdir?
Temas eden maddenin türüne, şiddetine, temas süresine göre değişen şekilde farklı belirtiler ortaya çıkar. Bu belirtilere sıklıkla kaşıntı bazen yanma hissi eşlik eder.
Erken dönemde genellikle kızarıklık, ödem, içi su dolu kabarcıklar ve kepeklenme ön plandadır. İlerleyen dönemlerde de kuruma, kabuklanma, kepeklenme, kaşıntı izleri görülür. Lezyon kenarları bazen flu, bazen belirgindir.
İrritan Dermatitte lezyonlar daha çok asimetrik, alerjik Kontakt Dermatitte ise simetriktir. Tedavi edilmezse Alerjik Kontakt Dermatit zamanla vücuda yayılma eğilimi gösterir.
Kontakt Dermatit Tanısı Nasıl Konur?
Hastanın öyküsü, fizik muayene bulguları ve yama testiyle konur. Hastanın mesleği, hobileri, kullandığı kozmetikler ve hastalıkları sorgulanır. Ardından belirtilerinin vücuttaki yerleşimi, görünümü, rengi, şekli incelenir. Anamnez (hastanın hikayesi) ve fizik muayene bulgularıyla kontakt dermatit düşünülen hastalara yama testi uygulanır. Sırttan uygulanıp 2. ve 3. gün değerlendirilen testin sonucuna göre kontakt dermatite sebep olan alerjenlerle ilgili hastalara bilgi verme imkanı oluşur.
Kontakt Dermatit Tedavisi Nasıldır?
Kontakt dermatit tedavisinde temel prensip hastalığa sebep olan maddeleri tespit etmek ve deri ile ilişkisini kesmektir. Ancak bu her zaman mümkün olamayabilir. Sabunlarla çok sık el yıkamak koruyucu tabakayı uzaklaştıracağından derinin bariyer görevini sağlayan asit yağ mantonun korunması amacıyla hastaya uygun pomat ve kremler kullanılabilir.
Aşırı sıcak, soğuk, rüzgar ve güneş maruziyeti belirtileri şiddetlendirebileceğinden bunlardan sakınması hastaya tembihlenir. Boyalar, tahriş edici maddeler ve çözücüler gibi kimyasallardan uzak durması söylenir. Hastalığın evresine göre gereken topikal (dıştan sürülen) ve dahili (ağız ve enjeksiyon yoluyla verilen) tedaviler dermatoloji hekimi tarafından uygulanır.
Şehirleşme ve endüstrileşme ile paralel olarak görülme sıklığı artan hastalıklardan olan kontakt dermatit yol açtığı şiddetli kaşıntı ve yaralarla yaşam konforunu olumsuz etkileyen önemli deri hastalıklarındandır. Egzama deri bütünlüğünü bozarak başka mikrobik sorunlara da sebep olabilir. Hastalığın ilerlemesine fırsat vermeden erken tanı ve tedavi ile kontrol altına alınması mümkündür. Böylece yeni dermatolojik sorunların da önü erkenden alınmış olacaktır.
