Her birimiz sağlıklı bir yaşam için belli dozda güneş ışığına ihtiyaç duyarız. Bununla birlikte bazı kişilerde ve belli hastalıkların mevcudiyetinde güneş ışınları istenmeyen sonuçlara yol açabilmektedir. Güneş ışıklarının oluşturabileceği deri problemlerinden biri de ‘Solar Ürtiker’dir. Güneşe bağlı oluşabilen deri hastalıklarının ortak noktaları olabildiğinden tanı ve tedavide eksiklik ya da yanlışlıklar oluşabilir. Bu ayrımlar doğru yapıldığında ve hastalar hekim tavsiyelerini yerine getirdiğinde tedaviler daha iyi sonuç verebilir.
Solar Ürtiker Nedir?
Solar Ürtiker ultraviyole ve görünen ışığın sebep olduğu, güneş gören deri bölgelerinde oluşan bir alerji türüdür. Güneşe maruz kaldıktan 3-15 dakika sonra ortaya çıkan kaşıntılı kızarıklık ve kabarıklıklar ile kendini gösterir. Genç erişkinlerde ve kadınlarda daha sık rastlanır.
Genellikle derinin sadece güneş ışığına karşı aşırı hassasiyetinden dolayı hastalık oluşurken, bazı hastalarda ise ilaç ya da kozmetik kullanımı gibi herhangi bir hazırlayıcı faktörün güneşe hassasiyeti arttırması söz konusu olabilir.
Solar Ürtikerin Belirtileri Nelerdir?
Güneşe maruz kaldıktan 3-15 dakika içinde deride bir ürtiker atağı gelişir. Bu belirtiler kaşıntılı, kızarık, kabarıklık ve plaklar halindedir. Bunlar parmakla basınca solarlar. Kabartıların büyüklükleri genellikle birkaç mm ile birkaç cm arasındadır. Nadiren daha büyük plaklar gelişebilir. Bu kabarıklıklar genellikle 1-2 saatte gerilerler.
Bazı vakalarda ataklar sırasında baş ağrısı, bulantı, kusma, nefes borusu daralması (bronkospazm) ve anafilaksi benzeri reaksiyon gelişebilir.
Solar Ürtiker Neden Olur?
Solar ürtikeri olan her hastada belirgin bir sebep saptanamayabilir. Ancak aşağıdaki faktörler solar ürtiker için kolaylaştırıcıdır;
- Açık ten rengi
- Ailevi eğilim: Ailesi ve yakın akrabalarında alerjiye yatkınlık
- Devamlı ya da aralıklı ilaç kullanımı: Antibiyotik, ağrı kesici, antidepresan vb.
- Yanlış beslenme: Özellikle hazır ve katkılı gıdalarla beslenme
- Mesleki olarak kimyasallara maruz kalmak: Örneğin boya, benzin, tiner, aeresoller gibi
- Deriye temas eden kimyasallar: Kozmetik ürünler, sabunlar, şampuanlar vb.
- Sistemik bazı hastalıkların mevcudiyeti: Örneğin SLE, Porfiria
Hangi Hastalıklarla Karıştırılabilir?
Görünüm olarak bazı benzer noktaları olsa da aşağıdaki hastalıklar solar ürtikerden farklıdır ve ayırıcı tanıları yapılmalıdır;
Polimorf Işık Eripsyonu: Vücudun güneş gören bölgelerinde güneşe çıkıldıktan 30 dakika-3 gün sonra oluşan kızarıklık, kabarıklık, içi su dolu kabarcık, irinli kabarcık ve plaklar gibi zengin ve çok çeşitli lezyonlarla kendini gösteren bir hastalıktır.
Fotokontakt Dermatit: Bu egzama türünde deri, dıştan temas eden ya da ağız yoluyla alınan bir kimyasal ile güneşe karşı duyarlı hale gelir. Akabinde güneş ışınlarına maruz kalınmasıyla deride şiddetli ve genellikle yanık benzeri içi su dolu kabarcıklar şeklinde kendini gösteren, beraberinde şişlik, kaşıntı ve yanma hissinin olduğu belirtiler oluşur. Çayır Dermatiti, İncir Dermatiti ve sanayide kullanılan kimyasallarla oluşan güneş reaksiyonları bunlara örnek gösterilebilir. Hastalığın belirtilerinin olduğu akut dönem geçtikten sonra deride aylarca sürebilen renk koyulaşması (pigmentasyon) kalır.
Sistemik Lupus Eritematozus (SLE): Yanaklarda kelebek tarzında kızarıklık oluşur. Birçok iç organ belirtileri ile birlikte seyreden, bütün organizmayı ilgilendiren sistemik bir bağ dokusu hastalığıdır. Laboratuvar incelemeleri ile ayırıcı tanısı yapılabilir.
Porfiria: Porfirin metabolizmasındaki bozulma sonucu bazı atıkların kan ve dokularda aşırı birikmesi ile oluşur. Güneş gören cilt bölgelerinde yanma hissi ile beraber kızarık, ürtiker benzeri kabarıklıklar ortaya çıkar. Basmakla solmayan küçük mor lekeler (Purpura) sık görülür. Nadiren içi sıvı dolu kabarcık (bül) görülebilir. Lezyonlar küçük yara izi bırakarak iyileşirler.
Solar Ürtiker Tanısı Nasıl Konulur?
Güneş gören cilt bölgelerinde dakikalar içinde oluşan, 1-2 saatte gerileyen, basmakla solan ürtiker kabarıklıkları solar ürtiker mevcudiyetini düşündürmelidir.
Solar ürtikerin güneşe bağlı oluşabilen diğer deri hastalıklarından ayırt edilebilmesi için aşağıdaki sorular hastaya sorulmalı ve dikkate alınmalıdır;
- Belirtiler güneşe maruz kaldıktan ne kadar sonra başladı?
- Derideki belirtiler neye benziyor?
- Belirtiler ne kadar süre devam etti?
- Deride kızarık, kabarık ve kaşıntılı olan tipik ürtiker kabarıklıklarının yanı sıra mor lekeler, içi sıvı dolu kabarcıklar, şişlik mevcut mu?
- Belirtiler yerinde iz ya da renk değişikliği bıraktı mı?
- Belirtiler zamanla iyileşti mi yoksa kötüleşti mi?
- Daha önce deride benzer belirtiler görüldü mü?
- Düzenli olarak kullanılan ilaçlar var mı?
- Kaşıntı, yanma ya da ağrı var mı?
- Ailede başka bir alerji hastalığı olan ya da güneş alerjisi olan var mı?
- Ciltte kullanılan kozmetik ürünler var mı?
- Mesleki olarak maruz kalınan kimyasallar var mı?
Güneşe bağlı oluşan deri hastalıklarının ayrıcı tanısının yapılmasında aşağıdaki yöntemlerden de faydalanılır;
Ultraviyole (UV) Işın Testi (Fototest): Farklı dalga boylarındaki ultraviyole ışını veren özel bir lamba cilde uygulanır. Cildin verdiği tepki gözlemlenir. Böylece hem ultraviyole hassasiyeti olup olmadığı hem de mevcut ise hangisine karşı olduğu tespit edilebilir.
Foto Yama Testi: Fotokontakt Dermatitin mevcut olup olmadığını anlamak için yapılır. Yani güneş alerjisinin deriye temas eden herhangi bir madde sebebiyle oluşup oluşmadığını anlamak amacıyla uygulanır. Sırttan uygulanan bir testtir.
Kan Testleri: Nadiren ihtiyaç olabilir. Eğer altta yatan SLE ya da Porfiria gibi sistemik hastalıklar düşünülüyorsa gereken testlerdir.
Deri Biyopsisi: Çok nadir ihtiyaç olur. Özellikle SLE düşünülen hastalarda gerekebilir.
Ancak tecrübeli bir dermatoloji hekimi genellikle hastalık öyküsü (anamnez) ve fizik muayene bulgularıyla solar ürtiker tanısını rahatlıkla koyabilir.
Solar Ürtiker Tedavisi Nasıldır?
Solar ürtikerin tedavisinde hastaya uygulanacak ilaçlardan önce verilmesi gereken tavsiyeler çok önemlidir. Bu tavsiyeler aşağıda belirtilmiştir;
- Mümkün olduğunca güneşe çıkılmamalı. Çıkmak gerekiyorsa saat 10:00’dan önce ve 16:00’dan sonra çıkılmalıdır
- Şapka, güneş gözlüğü, şemsiye gibi koruyucular kullanılmalıdır
- Giysiler açık renkli ve güneşten koruyucu nitelikte olmalıdır
- İlaç kullanımları en aza indirilmeli ve mümkünse kesilmelidir
- Hazır ve katkılı gıdalar tüketilmemelidir
- Kozmetik ürünler ve maruz kalınan kimyasallarla temas kesilmelidir
- Cilde uygun nemlendiriciler kullanılmalıdır
- Cilde uygun güneş koruyucu krem ya da losyonlar kullanılmalıdır
Bu tavsiyelerin dışında dermatoloji hekimi hastanın yaşını, geçirdiği hastalıkları, kazaları, ameliyatları, varsa ailevi hastalıkları gibi özel durumlarını değerlendirir. Buna göre hastaya uygun olacak şekilde sistemik (ağızdan ya da enjeksiyon yoluyla) ve topikal (dıştan sürülen ilaçlar şeklinde) tedavileri gerekli gördüğü sürede uygular ve hastayı takibe alır.
Dirençli olgularda düşük dozlardan başlanıp dozu yavaşça artırarak uygulanan PUVA tedavisi de yarar sağlayabilmektedir.
Maalesef özellikle son 50 yılda daha da artan karbon salınımı ve küresel iklim değişiklikleri, Ozon tabakasında incelmeye sebep olmuş, birçok başka sağlık sorunun yanı sıra güneşe bağlı cilt hastalıklarının da artışına yol açmıştır. Bu hastalıklardan biri olan ‘solar ürtiker’i de yıllar içinde artan şekilde görmekteyiz. Bu konuda özellikle açık ten rengi ve ailevi alerjiye yatkınlığı olanlar daha da dikkatli olmalıdır. Ancak dermatoloji hekiminin takibinde yukarıda belirtilen tavsiyelere uyulduğunda hızlı bir şekilde yüz güldürücü sonuçlar alınabilir.
