Psikolojik sebeplerin oluşturduğu bir egzama türü olan Nörodermatit, görülme sıklığı gittikçe artan deri hastalıklarından biridir. Gençlerde, erişkinlerde ve kadınlarda daha sık görülür. Bulaşıcı değildir. Yaşamı tehdit etmez ancak hastanın günlük hayatını olumsuz etkiler. Uyku kalitesini, cinsel yaşamı ve sosyal ilişkileri bozar. Tedavi edilmezse belirtiler vücut yüzeyine yayılabilir, kronikleşebilir ve komplikasyonlar oluşabilir. Ancak Nörödermatit hastaya uygun bir yaklaşım ile kontrol altına alınabilir ve tedavi edilebilir.
Nörodermatit (Sinirsel Egzama) Nedir?
Nörodermatit psikolojik sebeplerle oluşan özel bir egzama türüdür. Başlangıçta ciltte hiçbir belirti olmadan kaşıntı vardır. Zamanla uzun süreli kaşımanın da etkiliyse gittikçe çoğalan, yayılan ve çeşitlenen deri belirtileri ortaya çıkar.
Ciltte öncelikle renk değişiklikleri, kaşıntı izleri, kabarıklıklar, kabuklanmalar ve deri kalınlaşması (likenifikasyon) meydana gelir. Kaşıma etkisiyle mikrobik hastalıklar da ilave olursa buna bağlı cerahatlenme, sulantı ve yeni kabuklu yaralar da görülebilir.
Kaşıntının en aktif zamanı hasta dinlenirken veya uyumak üzereykendir. Kaşıdıkça lezyonlar ilerleyip derinleşir ve kaşıntı hissi daha da artar. Bu yüzden hastanın kaşımamak için gayret göstermesi tedaviyi kolaylaştırır.
Sinirsel Egzamanın en temel bulgusu olan kaşıntı vücudun herhangi bir yerinde ortaya çıkabilir. Kollar, diz altları, dirsekler, el ayak bilekleri, ense, saçlı deri, sırt, genital bölge, anüs etrafı ve yüz en sık kaşıntı bölgeleridir.
Nörodermatitin diğer isimleri ‘Sinirsel Egzama’ ya da ‘Liken Simpleks Kronikus’tur.
Klasik nörodermatitin yanı sıra özel nörodermatit türleri de vardır;
Pruritus Vulva: Kadın genital bölgesinde görülür
Skrotal Pruri: Erkek genital bölgesinde görülür
Pruritus Ani: Anüs etrafında oluşur
Prurigo Nodilaris: Bacaklarda görülür ve fındık gibi kaşıntılı şişliklerle kendini belli eder
Nörodermatit Neden Olur?
Nörodermatitin kesin sebebi bilinmemekle beraber genellikle altta yatan psikolojik sorunlar mevcuttur. Aşağıda belirtilenler Sinirsel egzamayı tetikleyebilir;
- Anksiyete
- Depresyon
- Stres
- Obsesyon (takıntı)
- Aile sorunları
- Cinsel sorunlar
- Duygusal travma
- Zorluklardan kaçınma
- Uyumsuzluk-rijit kişilik
- Psikonörotik kişilik durumları
- Sosyal becerilerin zayıf olması
- Başka insanlara bağımlılık
- Alerjiye yatkın (Atopik) bünye
- Ailede alerjiye yatkınlık (Atopi) bulunması
- Cilt kuruluğu
- Sıkı ya da sentetik giysiler
- Böcek ısırmaları
- Egzama ve sedef gibi başka cilt hastalıkları bulunması
Nörodermatit Belirtileri Nelerdir?
Hastalığın ilk belirtisi kaşıntıdır. Kaşıntı çok yoğun olabilir ve zamanla kaşımaya bağlı deri değişiklikleri oluşur. Deride pembe, kırmızı, kahverengi, morumsu renklenmeler, hafif ödem, tırnak izleri, kanama odakları, kabuklanmalar oluşur.
Kaşıntıyı gidermeye yönelik uzun süreli kaşıma deride kalınlaşma (likenifikasyon) oluşturur. Hastalık uzun yıllar tedavisiz kalır ve yaygınlaşırsa tüm kollar, bacaklar, saçlı deri ve gövdeyi içine alacak şekilde sıkıntılı bir tablo ortaya çıkar.
Bazen mikrop kapmaya bağlı ağrılı, sulantılı, cerahatli yaralar eklenebilir. Plağın çevresinde 1-5 mm arası kabarıklıklar bulunabilir.
Belirtiler tek bir bölgede olabileceği gibi birçok yerde de olabilir. Derideki kalınlaşma bazen leblebi, fındık benzeri şişlikler (nodüller) tarzındadır.
Belirtilerin yerleşim yerleri şunlardır;
- Sırt
- Kolların dış yüzü
- Alt bacak
- Ayak bileği
- Üst bacak
- Saçlı deri
- Ense
- Boyun
- Vulva (kadın dış genital bölgesi)
- Pubis (ön tıraş bölgesi)
- Skrotum (erkek torbası)
- Anüs etrafı
Bazı bölgelerde belirtiler kendine has olabilir. Örneğin saçlı deride kepeklenme ve saç dökülmesi şeklinde kendini belli eder. Kulak arkasında ise kepeklenme, kabuklanma ve deri çatlakları şeklinde görülebilir.
Kaşıma Nelere Sebep Olabilir?
Sinirsel Egzamada en sık sık görülen komplikasyon kaşınmaya ve deri bütünlüğünün bozulmasına bağlı oluşan ikincil (sekonder) enfeksiyonlardır. Bakteri, mantar ve virüslere bağlı oluşabilecek bu enfeksiyonlar aşağıda belirtilmiştir;
- Çıban (Fronkül)
- Şirpençe (Karbonkül)
- Yılancık hastalığı (Erizipel)
- Lenfanjit
- Dermatofitlerin oluşturduğu Kasık Mantarı (Tinea İnguinalis)
- Dermatofitlerin oluşturduğu Gövde Mantarı (Tinea Corporis)
- Kandidaların oluşturduğu mantar hastalığı (Kandidiazis)
- Uçuk (Herpes simpleks)
- Siğiller (HPV enfeksiyonları)
- Molluskum Kontagiozum
Tanısı Nasıl Konur?
Tecrübeli bir dermatoloji hekimi sadece klinik muayene ile sinirsel egzama tanısı koyabilir. Nadiren sıra dışı görünümler ile karşılaşılırsa örneğin siğili ya da bir deri kanseri olan Skuamöz Hücreli Karsinoma’yı düşündüren şişlikler tarzında ise biyopsi ile tanı kesinleştirilir.
Nörodermatit Tedavisi Nasıldır?
Nörodermatitin tedavisi için hastanın kendisi ve çevresi ile ilgili yapılması gereken değişikliklerin yanı sıra medikal tedavi ve psikolojik yardımı içine alan çok yönlü bir tedavi programı gerekir. Bu çerçevede tedavi sürecini aşağıdaki başlıklar altında sunabiliriz;
Hastalara Tavsiyeler
- Sigara ve alkol kullanmamalı
- Düzenli ve dengeli beslenmeli
- Aşırı çay, kahve içmemeli
- Asitli içecekler içmemeli
- Hazır ve katkılı gıdalar yememeli
- Aşırı kilo varsa kalori diyeti uygulamalı
- Şekerli gıdaları azaltmalı
- Doğal gıdalarla yeteri kadar beslenmeli
- İyi bir uyku düzeni sağlamaya çalışmalı
- Erken yatıp erken kalkmalı
- Sıkı ve sentetik kıyafetler giymemeli
- Pamuk, keten gibi doğal malzemeden yapılmış bol giysiler giymeli
- İç çamaşırları %100 pamuklu olmalı
- Deriye direkt parfüm, kolonya ve deodorant uygulamamalı
- Deterjan, boya ve zirai ilaç gibi kimyasallarla temas etmemeli
- Yabani otlarla temastan kaçınmalı
- Tırnakların boyunu kısa tutmalı
Medikal Tedaviler
Dermatoloji hekimi hastanın yaşını, cinsiyetini, özel durumlarını, hastalığın şiddetini, evresini ve yaygınlığını değerlendirerek aşağıda verilen tedavilerden biri ya da birkaçını beraberce uygulayabilir;
- Kortikosteroidler
- Antihistaminikler
- Antibiyotikler
- Nemlendiriciler
- Kömür katranı ilaçları
- Kapsaisin kremleri
- Soğuk kompresler
- Fototerapi (ışık tedavisi)
- Takrolimus
- Pimekrolimus
- Kriyoterapi
Psikolojik Destek
Hastalığın kökeninde yatan psikolojik sebeplerin ileri boyutlarda nevrotik ve psikotik sorunlar içerdiği düşünülürse bir psikiyatrist ya da psikologdan yardım alınabilir. Gerek görülürse bu programa aile bireyleri de dahil edilebilir. Tedavi süreçleri psikoterapi yanı sıra ilaç tedavilerini gerektirebilir.
Nörodermatit bulaşıcı ya da ölümcül bir hastalık olmamakla beraber kişi sağlığı için önemli bir deri hastalığıdır. Bazen ayları hatta yılları içeren uzun bir tedavi süreci gerektirebilir. Hastanın görüntüsünü, cinsel yaşamını ve psikolojisini olumsuz yönde etkileyebilir. Tedavi edilmezse genellikle şiddetlenir ve üzerine mikrobik hastalıklar ilave olabilir. Ancak hastalar düzenli kontrollerle takip edilirse iyileşebilen bir deri hastalığıdır. Bu yüzden hastalar kendine düşen görevleri yerine getirmeli ve hekim kontrollerini aksatmamalıdır. Böylece hastalık gerileme sürecine girer. Kaşımaya bağlı belirtilerin artma döngüsü sona erer. Bu durum hastanın moralini düzelterek iyileşmesini hızlandırır ve zamanla belirtiler tamamen kaybolabilir.
