Saç derisinde kaşıntı sık karşılaştığımız ve her yaşta görülebilen dermatolojik problemlerden biridir. Mikrobik, psikolojik ve alerjik gibi birçok farklı sebebi mevcuttur. Tedavi edilmezse hastalık ilerler ve komplikasyonlar oluşabilir. Ayrıca bulaşıcı da olabilir. Bazı saç kaşıntılarının tedavisi uzun zaman gerektirebilir. Ancak erken tanı ve hastaya uygun bir yaklaşım ile saç derisinde kaşıntı tedavi edilebilir.
Saç Derisinde Kaşıntı Neden Olur?
Saç derisinde kaşıntı mantar, bakteri, parazit ve virüs gibi mikrobiyel, psikolojik, alerjik, metabolik, güneşe bağlı ve iç hastalıkları gibi birçok farklı sebeple oluşabilir. Bunlar aşağıda belirtilmiştir;
1. Yanlış Hijyenik Tutum
- Uzun süre saçın kirli kalması
- Çok sık saç yıkama
- Yanlış saç kurulama yöntemleri
2. Deri Hastalıkları
- Bazı egzama türleri
- Sedef Hastalığı (Psoriasis)
- Liken Hastalığı
- Liken Ruber Planus
- Aktinik Liken
- Liken Verrukozus
- Ter bezi hastalıkları
- Aşırı terleme (Hiperhidroz)
- Terleyememe (Anhidroz)
- Kepek
- Güneş Işınlarına Bağlı Alerjiler
- Fotoalerji
- Fotokontakt Dermatit
- Polimorf ışık erüpsiyonu
- Solar ürtiker
- Kurdeşen (Ürtiker)
- Derinin parazit hastalıkları
- Bakteriyel enfeksiyonlar
- Sivilce (Folikülit)
- Çıban (Fronkül)
- İmpetigo
- Viral enfeksiyonlar
- Siğil (Verrü)
- Molluskum Kontagiozum
- Uçuk (Herpes Simpleks)
- Zona (Gece yanığı hastalığı)
- Saçlı Derinin Mantar Hastalığı (Tinea Capitis)
- Deri lenfomaları
- Deri kurulukları
- Doğumsal deri kuruluğu
- İktiyozis
- Sonradan oluşan deri kurulukları
- Prekanseröz deri lezyonları
- Aktinik keratoz
- Keloid
- Skarlar (izler)
- Büllü deri hastalıkları
- Pemphigoid
- Duhring Hastalığı
- Deri kanserleri
- Bazal hücreli karsinom
- Skuamoz hücreli karsinom
- Habis melanom
3. Genel (Dahili) Hastalıklar
- Obezite
- Diyabet
- Hipotiroidi (tiroid bezinin az çalışması)
- Hipertiroidi (tiroid bezinin aşırı çalışması)
- Bağışıklık sistemi problemleri
- Dolaşım sistemi problemleri
- Kronik kabızlık
- A, B ve D vitamini eksikliği
- Demir eksikliği anemisi (Kansızlık)
- Hormonal problemler
- Karaciğer hastalıkları
- Böbrek hastalıkları
- Mekanik sarılık
4. Haşere Sokmaları ve Isırıkları
- Sivrisinek
- Pire
- Örümcek vd.
5. Bağırsakta Yerleşen Parazitler
- Kıl kurdu
- Bağırsak solucanı
- Şerit (Tenya) vd.
6. Psikolojik Sebepler
- Stres
- Depresyon
- Anksiyete vd.
7. Bazı İlaçlar
- Antibiyotik
- Ağrı kesici
- Sinir ilaçları vd.
8. Sigara ve Diğer Tütün Mamulleri
9. Alkollü İçecekler
10. Bazı Yiyecek ve İçecekler
- Hazır ve katkılı yiyecekler
- Kafeinli içecekler
- Çikolata, fındık, fıstık, patlamış mısır
- Ketçap
- Aşırı baharat tüketimi
11. Saçların sıkı biçimde toplanması
12. Nedeni bilinmeyen (İdiopatik)
Nadir olarak bazı hastalarda sebep tespit edilemeyebilir.
Saçın Aşırı Temizlenmesi Kaşıntıya Sebep Olur mu?
Saçların yıkanmayıp uzun süre kirli kalması kaşıntıya sebep olabileceği gibi aşırı sıklıkta sabun ve şampuan kullanılarak saç yıkanması da kaşıntı sebebi olabilir. Aşırı temizlemede kaşıntı oluşmasının sebebi temizleyicilere karşı derinin alerjik hassasiyet göstermesi ve derinin kurumasıdır.
Saç Kaşıntısının Belirtileri Nelerdir?
Saç derisinde kaşıntıyı yapan ve sık görülen hastalıkların belirtileri aşağıdaki gibidir;
Temas Egzaması: Deride kuru ya da sulu egzama görünümü vardır. Kuru, kepekli ya da sulantılılı yaralar görülür. Günlük yaşamda sıkça kullanılan sabun, şampuan, saç kremi, saç spreyi, saç boyası, aerosoller, gözlük çerçevesi ve şapka teması en sık görülen temas egzaması sebepleridir.
Sedef Hastalığı (Psoriasis): Kırmızı bir zeminde kalın kepekler oluşur. Kepekler kazındığında sedef benzeri bir görünüm verir. Daha da kazanırsa yara sulanır ve kanar.
Basit Kepek: Koyu renkli elbiselere döküldüğünde kar yağmış gibi görünen, rahatsızlık verici, çok sayıda, küçük ve kuru kepekler vardır.
Seboreik Dermatit: Yağlı, sıvışık bir egzama görünümü ve sarı-bej renginde kepeklenme olur. Saç derisinin yanı sıra yüzde de oluşabilir.
Atopik Dermatit: Saç derisinde kuru egzama görünümü yanında genellikle kol ve bacaklarda kuru egzama görünümleri vardır.
Sinirsel Egzama (Nörodermatit): Başlangıçta sadece kuru kaşıntı varken zamanla kalınlaşmış, likenifiye (derinin kaşıntıyla kalınlaşmış kaba bir görünüm alması), üzerinde kaşıntı çizgileri ve izleri olan plaklar oluşabilir.
Kurdeşen (Ürtiker): Pembe, kırmızı, kaşınan ve kabaran plaklar halindedir. İlerlerse ağrı da oluşabilir.
Saç Bitlenmesi: Bitin kendisi saçta her zaman görülmez. Ancak bit yumurtaları (sirkeler) saça yapışık olarak her zaman görülebilir. Özellikle başın arka kısımda yoğun olurlar. Kaşıntının şiddetlenmesi ve kaşıma sonucu sulantı, kötü koku ve ikincil enfeksiyon özellikle çocuk hastalarda sıklıkla görülür.
Uyuz: Uyuz 5 yaşın üzerinde başa yerleşmediği için başta belirti vermez. 5 yaşın altındaki çocuk ve bebeklerde saçlı deride uyuz etkeninin oluşturduğu kanallar ve sivilceler görülebilir. Saçlı deride kötü koku olaşabilir. Kaşımaya bağlı ikincil enfeksiyon ve egzama oluşabilir.
Folikülit: Kıl diplerinin etrafında birkaç milimetrelik küçük irinler şeklinde görülür.
İmpetigo: Okul öncesi ve okul çağı çocuklarında görülür. Sarı, kırmızı, kahverengi kabuklar yapar. Başlangıçta sulantılı iken zamanla kuruma eğilimlidir.
Siğil (Verrü): Saçlı deride tek ya da çok sayıda olabilir. Genellikle görülen şekli papül (içi dolu kabarıklık) tarzındadır. Kabarcığın üzeri pürtüklü ve ipliksi çıkıntılar şeklindedir. Sayı ve büyüklüğü zamanla artar. Bazı hastalarda deriden çok hafif kabarıklık şeklinde ve 10-20 adedi grup yapmış olarak karşımıza çıkar. Bunlar parlak ışıkta çok iyi incelenmezse başka deri hastalıkları ile karıştırılır ve yanlış tedavi görebilirler.
Molluskum Kontagiozum: Küçük inci tanelerine benzeyen, tek ya da çok sayıda olabilen genellikle 1-5 mm çaplı, beyaz ya da bej renkli etrafı pürüzsüz kabarıklıklardır. Zamanla sayıca çoğalırlar.
Uçuk (Herpes Simpleks): Saç derisi uçuk yerleşimi için sık görülen bir bölge değildir. Ancak bağışıklık sistemi çok zayıflamış kişilerde ya da ağır zatürre ve grip gibi ateşli enfeksiyonları takiben oluşabilir. İçi sıvı dolu küçük kabarcıklar şeklinde karşımıza çıkar. Genellikle çocuklarda görülür.
Zona: Genç ve erişkinlerde daha sıktır. Başın bir tarafına yerleşir. İçi sıvı dolu kabarcıklar ve ağrı tipik belirtileridir. Bazen kaşıntı ya da yanma görülebilir.
Saç Mantarı (Tinea Capitis): Yüzeysel yerleşen formunda (Tinea Capitis Süperfisyalis) bazen kaşıntı oluşabilir. Kıllarda dökülme, kırılma ve kül rengine benzeyen renk değişimi vardır.
Aktinik Keratoz: Güneş ışınlarının derinin orijinal halini bozmasıyla oluşan deri değişiklikleridir. Erken dönemde pembe, kırmızı, kahverengi renk değişiklikleri ve kaşıntı görülür. İlerleyince keretoz, hiperkeratoz oluşumu ve Skoamoz Hücreli Karsinoma’ya (bir tür deri kanseri) dönüşme gerçekleşebilir.
Tanı Nasıl Konur?
Saçlı deride kaşıntıya yol açan her hastalığın kendine has belirtileri mevcuttur. Tecrübeli bir dermatoloji hekimi genellikle yardımcı laboratuvar yöntemlerine gerek kalmaksızın klinik muayene ile teşhis koyabilir. Ancak gerek görülürse bazı laboratuvar incelemeleri yapılabilir. Örneğin mantar hastalığı olduğu düşünülürse deriden kazıntı yapılarak ve hasta saçtan materyal alınarak etken mantar tespit edilebilir. Ya da temas egzaması düşünülen hastalarda deri yama testi ile temas alerjeni tespiti yapılabilir. Nadiren biyopsiye başvurulması gereken durumlarla karşılaşılabilir.
Saç Derisinde Kaşıntı Tedavisi Nasıldır?
Hastalığı oluşturan sebeplere, yaşa ve cinsiyete göre belirlenen bir tedavi stratejisi izlenir. Bunlar aşağıda belirtilmiştir;
- Kontakt alerjenler ile deri teması kesilmeli. Sabun, şampuan, saç spreyi ve saç boyası gibi temas alerjenleri var ise deri yama testi ile tespit edilerek bunlar yasaklanır. Dermatoloji hekiminin tavsiye edeceği şampuanlar kullanılabilir.
- Hastalık etkeni olarak bakteri, mantar, virüs ve parazit gibi mikroorganizmalar tespit edilmiş ise bunların spesifik tedavileri yapılmalı. Bu tedaviler genellikle medikal tedavilerdir. Ancak bazen siğiller, aktinik keratoz, molluskum ve deri kanserleri gibi durumlarda müdahaleli tedaviler de gerekebilir. Örneğin siğillerde radyo frekans, aktinik keratoz, siğiller ve deri kanserlerinde kriyoterapi ile çok başarılı sonuçlar elde edilmektedir.
- Dahili hastalıklar tedavi edilmeli. Obezite, kabızlık, diyabet, hipotroidi ve dolaşım sistemi problemleri gibi dahili sorunları olan hastaların periyodik takiplerle tedavileri yapılmalıdır.
- Aşırı kuru saç derisi olan hastalar çok sık saç yıkamamalı ve uygun saç kremi kullanmalıdır.
- Aşırı yağlı derisi olanlar dermatoloji hekiminin reçete edeceği özel medikal şampuanlar kullanmalı.
- Saçlar çok sıcak suyla değil, ılık suyla yıkanmalıdır. Saça uygun bir şampuan ile uygun sıklıkta yıkanmalı. Yıkandıktan sonra yumuşak bir havluyla hafifçe ovarak doğal kurutulmalıdır. Saç kurutma makinalarının rutin günlük kullanımı tavsiye edilmez. Ancak çok acil durumlarda nadiren makinayı saça çok yaklaştırmayacak şekilde kullanılabilir.
- Uyku düzenine dikkat edilmeli. Yeterli ve düzenli uyku uyumalı.
- Sigara ve alkol bırakılmalı
- Hazır ve katkılı gıdalar yenilmemeli. Doğal gıdalar ile yeterli beslenilmeli.
- Psikolojik problemler varsa tedavi edilmeli. Kronik saçlı deri kaşıntısı sebebi olarak bazen stres, anksiyete ve depresyon gibi önemli psikolojik sebepler bulunabilir. Böyle durumlarda psikolog ya da psikiyatrist yardımı gerekebilir.
Görüldüğü gibi çok çeşitli sebeplerle saç derisi kaşıntısı oluşabilir. Bunların bazıları mantar, bakteri, virüs ve parazit gibi mikrobik sebeplerle oluştuğu için başta aile bireyleri olmak üzere çevreye bulaştırılabilir. Tedavi edilmezlerse ilerleyerek komplikasyonlar meydana gelebilir. Ancak kimyasal, mikrobik, dahili ve psikolojik gibi sebeplerle oluşan tüm saç derisi kaşıntılarının tedavisi mümkündür. Öncelikle sebepleri belirleyip giderdikten sonra derideki belirtilere yönelik doğru bir yaklaşım ile deri lezyonları ve kaşıntı tamamen tedavi edilebilir.